خبرگزاری مهر-گروه هنر: فعالیت‌های فرهنگی هنری در کشورمان همواره با واژه دهان پرکن «جشنواره» به عنوان یک مساله اساسی در هر دولتی با هر گرایش سیاسی رو به رو بوده و گویی چنین رویکری دیگر تبدیل به یک اپیدمی پایان ناپذیر شده و اساسا راه چاره ای برای برون رفت از آن وجود ندارد؛ فضایی به شدت زودگذر که تاکنون نه تنها دستاورد آنچنانی برای مدیریت هر یک از بخش های فرهنگی هنری ما نداشته بلکه با افزایش نهادها و مجموعه های رنگارنگ فرهنگی هنری شکل فزاینده ای پیدا کرده و تبدیل به دستاوردی شده که فقط مدیران برای پر کردن کارنامه کاری و صرف بودجه از پیش تعیین شده یادی از آن می کنند و برخی از اهالی فرهنگ و هنر هم این دستاورد اجرایی را محلی برای خالی نبودن عریضه و اشتغال در یک مقطع زمانی می دانند.
جشنواره اگر در یک چارچوب هدفمند و پیشرونده طراحی و اجرا شود به طور حتم با مخالفتی در برگزاری آن روبه رو نخواهد شد و همچنین اگر بخواهیم از این بازوی اجرایی فعالیت های فرهنگی هنری در جهت هدایت و پویایی فرهنگی هنری یک جامعه مدنی استفاده کنیم طبیعتا خروجی این رویداد نیز با اقبال توده مردم مواجه خواهد شد.
به هر ترتیب نوشتن از ماجرای برگزاری جشنواره های هنری در ایران و آنچه در این سال ها به عنوان واژه جشنواره زدگی از آن یاد می شود فرصتی طولانی برای بررسی می خواهد که قطعا واکاوی آن در این مجال نمی گنجد اما یکی از همین جشنواره هایی که طی سال های اخیر فارغ از نگرش های سیاسی دولت ها و مدیران توانسته به عنوان جریانی هدفمند در تقویت گوش شنیداری مخاطبان و همچنین معرفی استعدادهای درخشان موسیقی کارنامه ای قابل قبول از خود باقی بگذارد جشنواره موسیقی «جوان» است که با توجه به ترکیب طلایی هیات داوران توانسته حرف هایی برای گفتن داشته باشد. این جشنواره بعد از سال ها تعطیلی، در دوره پایانی دولت دهم توسط تعدادی از هنرمندان صاحب نام عرصه موسیقی و همچنین مدیران وقت انجمن موسیقی ایران مجددا فعالیت خود را از سر گرفت و از آن زمان تاکنون به دلیل فعالیت مستمر دبیر در چند سال گذشته و حضور نام آورترین هنرمندان موسیقی ایران که بعضا حاضر به همکاری با جشنواره های دیگر نیستند توانسته حرف های جدیدی برای گفتن داشته باشد.
دهمین جشنواره موسیقی جوان از روز هفتم شهریورماه با حضور تعداد زیادی از هنرمندان در گروه های سنی نوجوان و جوان با دبیری هومان اسعدی و حضور در سه بخش موسیقی ایرانی، موسیقی نواحی و موسیقی کلاسیک برگزار می‌شود که به همین منظور میزگردی برای بررسی عملکرد آن برگزار کردیم.
حسین علیزاده نوازنده و آهنگساز پیشگام موسیقی و عضو شورای سیاستگذاری، فریماه قوام صدری نوازنده و مدرس صاحب نام موسیقی کلاسیک و عضو هیات داوران، حمیدرضا اردلان مولف، مدرس و پژوهشگر برجسته موسیقی، بهرام جمالی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران، هومان اسعدی دبیر و علی ترابی دبیر اجرایی دهمین جشنواره موسیقی جوان در آستانه برگزاری این رویداد موسیقایی با حضور در خبرگزاری مهر ضمن بررسی برخی از مسائل روز حوزه موسیقی به تشریح نقطه نظرات خود درباره این جشنواره دولتی در حوزه موسیقی پرداختند که در ادامه می خوانید.
* برای ورود به بحث پیشنهاد می‌کنم جشنواره موسیقی جوان را از این زاویه بررسی کنیم که این رویدادِ تقریبا منحصر به فرد در دوره جدید فعالیتی خود چه دستاوردهای مثبت و منفی را برای موسیقی ایران به همراه داشته و آیا در این فضای مشتت جشنواره‌زده می توانیم به آینده این رویداد امیدوار باشیم؟
هومان اسعدی: جشنواره موسیقی جوان در سال های اول برگزاری از سال ۷۸ تا سال ۸۶ میزبان هنرمندان شرکت کننده در بخش های مختلف بود که متاسفانه بعد از سال ۸۶ بنا به دلایل متعدد متوقف شد. ما بعد از وقفه ای تقریبا طولانی سال ۹۲ مجددا کار خود را آغاز کردیم البته در آن زمان با توجه به تعطیلی چند ساله ای که در این جشنواره با آن مواجه بودیم با کارهای عقب‌افتاده زیاد و زمان کم برای رتق و فتق امور روبه رو بویدم بنابراین از همان آغاز همراه با آقای علی ترابی (مدیرعامل وقت انجمن موسیقی) و دوستان در معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شورای سیاستگذاری‌ای را تشکیل دادیم که اساس آن تمرکز روی موسیقی ایرانی و متمرکزتر بر موسیقی دستگاهی ایرانی بود.
به هر حال برنامه‌ریزی ها انجام شد و در شهریور سال ۹۲ هفتمین جشنواره موسیقی جوان با حجم و ابعاد کمتری برگزار شد ولی به دلیل اتفاقات خوبی که در همان دوره رخ داد و استقبالی که از نحوه و کیفیت برگزاری جشنواره شد ما در دوره هشتم با اضافه کردن بخش «موسیقی کلاسیک» و افزایش کمی و کیفی اعضای هیات داوران فضا را به سمت ارتقای سطح جشنواره پیش بردیم و اتفاقا در دوره نهم جشنواره با تکیه بر تجربیات و البته تلاش برای غنای کیفی این جشنواره، «موسیقی نواحی» را نیز وارد ماجرا کردیم که نویدبخش تثبیت یک جشنواره کاملا تخصصی در حوزه موسیقی بود. این نگاه تخصصی تا آنجا پیش رفت که ما بیش از ۱۵ شورای تخصصی و فنی را در جشنواره تشکیل دادیم و برای دوره دهم که امسال برگزار می‌شود سه بخش موسیقی ایرانی، کلاسیک و نواحی وجود دارد با این تفاوت که در بخش موسیقی ایرانی یک «بخش ویژه موسیقی دستگاهی» را نیز اضافه کردیم که موضوع آن تسلط بر کل دستگاه‌ها و آوازها بر اساس یکی از روایت‌های معتبر ردیف و توانایی اجرای بداهه بر اساس نظر هیات داوران است. در بخش «موسیقی نواحی» هم خوشبختانه شاهد استقبال گسترده تری از سوی هنرمندان هستیم به طوری که آمار و ارقام نشان می‌دهد که نسبت به سال گذشته این بخش شرکت‌کننده و متقاضی بیشتری دارد.
* و به طور طبیعی چنین حجمی موجب افزایش تعداد ترکیب هیات داوران جشنواره نیز شده است.
اسعدی: اعضای ثابت هیات داوران در دوره های اول ترکیبی پنج نفره بود که به تناسب سازها هنرمندان دیگری نیز به جمع هیات داوران اضافه می شدند و تعدادشان در نهایت به ۱۰ نفر می‌رسید، اما در دوره هشتم به بعد که «موسیقی کلاسیک» و «موسیقی نواحی» به جشنواره اضافه شد ترکیب هیات داوران نیز دچار تغییرات زیادی شد به طوری که بیش از ۶۰ هنرمند در حوزه موسیقی دستگاهی و ۲۰ هنرمند در حوزه موسیقی نواحی به داوری آثار پرداختند که این شیوه داوری با این تعداد نفرات یکی از نکات قابل توجه چند دوره اخیر جشنواره است.
* البته به نظر می آید آنقدر که شما و همراهانتان در برگزاری این رویداد علمی جدیت دارید دیگر نهادها تلاش چندانی برای بهتر دیده شدن جشنواره ندارند، کما اینکه برگزار نشدن جشنواره موسیقی دانشجویی و رویدادهایی از این دست که در حوزه های مشابه از جمله تئاتر وسینما با میزبانی وزارت علوم انجام می پذیرد یکی از شواهد این کم توجهی است. فضایی که به اعتقاد من شاید در نگاه اول بی ارتباط با یکدیگر باشند اما به شدت لازم و ملزوم یکدیگر برای داشتن خروجی مناسب و کاربردی است.
اسعدی: من می خواهم به نکته شما از این منظر پاسخ بدهم که جشنواره موسیقی جوان رویدادی است که می تواند به رونق حیات موسیقی در کشور کمک قابل توجهی کند زیرا نسل جوان ما با همین رویدادهای این چنینی انگیزه بیشتری برای کار کردن پیدا می کنند. در همین فراخوانی که ما برای جشنواره تدوین کردیم افرادی به عنوان مشاور و هیات انتخاب حضور دارند که می توانند در ترسیم آموزش صحیح و اصولی به جوانان تاثیر زیادی داشته باشند. من معتقدم همین فراخوان با عقبه فنی بسیار حساب شده ای که دارد می تواند در سمت و سوی آموزش موسیقی در طول سال نیز تاثیرگذار باشد. این را کسی می گوید که خارج از مسئولیت های اجرایی جشنواره سال‌هاست در عرصه آموزشی کشور مشغول تدریس است و می بیند که در تهران و شهرستان ها چه استقبال گسترده ای از هر سه بخش جشنواره شده به طوری که تاثیر آن را می توانیم در این سه سال به خوبی مشاهده کنیم.
شما خودتان بهتر از من در جریان هستید که بعد از برگزاری چنین رویدادهایی باید حمایت هایی از سوی نهادها و سازمان های دولتی صورت گیرد که واقعا از حیطه وظایف من خارج است. هر ذهن روشنگری متوجه این امر می‌شود که جشنواره موسیقی جوان یک جشنواره ملی در عرصه فرهنگ و هنر است که منطق حکم می کند حمایت از آن مانند المپیادهای علمی - ورزشی کشور باشد. اتفاقا در اینجاست که نهادی چون بنیاد ملی نخبگان می تواند با رعایت انصاف و عدالت امتیازاتی را برای برگزیدگان این جشنواره در نظر بگیرد که چنین شور و هیجانی بی نتیجه نماند.
* شور و هیجانی که سال ها قبل می توانست با تداوم فعالیت جشنواره دستاوردهای بهتری در خروجی کار داشته باشد که متاسفانه مانند بسیاری از پروژه های دیگر در حد برگزاری یک نشست خبری و چند خروجی نه چندان موثر باقی ماند و نیمه کاره رها شد.
علی ترابی: ببینید هر جریان هنری مانند هر محصول دیگری حاصل فرآیند کاشت، داشت و برداشت است اما در مملکت ما بر خلاف دیگر کشورهای دنیا همه توجهات به برداشت است یعنی همه دنبال درو کردن و جمع کردن محصول هستند. خیلی ها دنبال فرش قرمز هستند و اینکه بخواهند ستاره‌ها را پوشش دهند که طبیعتا این خیلی خوشایند نیست. البته با این روش ها می توان توجه عمومی را جلب کرد و به لحاظ اقبال مخاطب هم موفقیت‌هایی داشت ولی برخلاف جاهای دیگر دنیا که برای کاشت و داشت هم فکرهایی شده در کشور ما حداقل برای موسیقی این اتفاق نیفتاده است. حتی نهادی مانند هنرستان موسیقی طی چند ساله اخیر به دلیل این فرآیند ساختاری، تضعیف و به امان خدا رها شده است.
عملکرد ما نشان از این دارد که ما در پرورش استعدادها و مرحله «داشت» محصول اقدامی نکرده و همه چیز را به خانواده‌ها واگذار کرده ایم، البته خوشبختانه خانواده‌ها اقبال خیلی خوبی دارند و این اقبال داخل اجتماع و خانواده باعث شده که موسیقی از تکاپو نیفتد و روی پای خودش بایستد، اما این هنرِ مدیران نیست و به نظرم هنر سیستماتیک دستگاه‌های متولی فرهنگ هم نیست که موسیقی امروز هنوز جایگاه خودش را دارد و هنوز می‌شود به آینده‌اش امید داشت. این بیشتر به همت خود اساتید موسیقی و توجه خانواده‌ها بوده است. به هر ترتیب ما وقتی استارت دوباره برگزاری جشنواره موسیقی جوان را زدیم پیشنهادهایی داشتیم که عنوان جشنواره را در همان ابتدای کار تغییر دهیم چراکه برای اغلب مدیران جذابیت دارد که کارهای گذشته را انکار و یک کار جدید را به نام خود آغاز کنند.
*اما این تصمیم عملی نشد و جشنواره به همان نام موسیقی جوان ماند و نحوه برگزاری هم مبتنی بر شیوه ای آکادمیک شد.
ترابی: واقعا از ابتدا این نیت وجود داشت که اگر فعالیتی درست آغاز شده به شکل بهتری نیز ادامه پیدا کند و اتفاقا من بر این باورم که موفقیت عمده جشنواره موسیقی جوان بر این مبنا بود که اولا استادان درجه یک موسیقی کشور به عنوان اعضای هیات انتخاب و شورای سیاستگذاری حضور یافتند دوما همین بزرگواران احساس نکردند که این جشنواره رویدادی است که فقط برای پرکردن رزومه کاری وزارت ارشاد تشکیل یافته و هدف دیگری ندارد. آنها احساس کردند که اگر بخش خصوصی هم وارد میدان می‌شد خالص تر از این فعالیت نمی‌کرد. آنها به این باور رسیدند که نتیجه برگزاری جشنواره موسیقی جوان همانی است که می تواند باعث اعتماد گسترده مخاطبان شود و این موضوع بسیار خوشحال کننده ای بود که در همان ابتدا بهترین انگیزه برای ادامه کار شد. اما در ورای تمام خوبی ها و نکات مثبتی که برای این جشنواره می توانیم تصور کنیم من از یک چیز به شدت هراس دارم و فکر می کنم خطری است که لحظه به لحظه جشنواره موسیقی جوان را تهدید می کند؛ اینکه هر رویدادی که به یک جای مطلوبی می رسد طبیعتا جذاب تر نیز می شود و وقتی جذابیت زیاد شد، حواشی هم زیاد می شود. من در چنین فضایی همواره به جمله معروف «کوچک زیباست» فکر می کنم اینکه اگر این جشنواره بخواهد گسترده تر از حد و حدود کاری که به عهده گرفته عمل کند رسالت خود را نیز از دست می دهد. به عنوان نمونه طی این سال‌ها بسیار به ما پیشنهاد شد که شما بخش «گروه نوازی» را به جشنواره اضافه کنید و بعد از آن به راه اندازی بخش های جانبی نیز فکر کنید که به اعتقاد من اگر بخواهیم با چنین رویکردی حرکت کنیم قطعا با مشکلات زیادی برخورد خواهیم کرد. من بر این باورم تا همین جایی که حرکت کردیم کافی است و بهتر است وارد مقولات دیگر نشویم.
*چنین رویکردی می تواند جشنواره را از گزند بسیاری از آسیب ها، مشکلات و حاشیه ها دور کند، اما برای خروجی جشنواره چه کاری انجام شده است؟ آیا دبیرخانه جشنواره در همین محدوده توانسته برای موضوعات کاربردی و خروجی های جشنواره برنامه ریزی مناسبی داشته باشد؟ آیا کانون تعطیل شده برگزیدگان جشنواره های موسیقی شاهدی بر کم توجهی به این موضوع نیست؟
ترابی: اینطور هم نیست که کاری برای جشنواره انجام نگرفته باشد. اتفاقا چند اثر موسیقایی در قالب آلبوم با حمایت همین کانون تولید شد اما واقعیت ماجرا این است که برای این کانون بودجه مستقلی دیده نشد و ما هم نتوانستیم به دلیل همین محدودیت ها پوشش حداقلی از استمرار فعالیت ها داشته باشیم اما من می دانم که آقای جمالی با ورود به انجمن موسیقی برنامه های کامل تر و جامع تری دارند که بهتر است خودشان درباره آن توضیحاتی را ارائه دهند.
بهرام جمالی: در برگزاری جشنواره موسیقی جوان طی دوره های اخیر معیارهایی وجود داشته که بر اساس آن شرکت کنندگان می توانند خط و خطوط آموزشی و استانداردها را بشناسند و بعد از ارسال آثار به دبیرخانه جشنواره و در معرض داوری قرار گرفتن به شرایطی برسند که برای آنها تجربه بسیار ارزشمندی باشد اما یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت مدیریت برگزیدگان و هنرمندان شرکت کننده به ویژه پدیده ها و هنرمندان مستعدی است که بعد از برگزاری جشنواره توسط هیات داوران و استادان انتخاب می شوند. این موضوع یکی از مهم ترین اولویت های ما در انجمن موسیقی ایران بعد از برپایی دوره دهم جشنواره است که بر مبنای آن کارهایی را طراحی کردیم و اگر مشکلی پیش نیاید از مهر ماه به صورت عملی اجرا خواهد شد. آنچه ما در این مقطع طراحی کردیم بر این قاعده است که بتوانیم این پدیده ها را در یک سیستم آموزشی مستمر با حضور استادان برجسته و صرف زمانی حداقل یک ماهه به جلو هدایت کنیم به نحوی که همین پدیده ها بتوانند در طول سال یک تا دو بار کنسرت هایی را مرتبط با کاری آموزشی شان برگزار کنند. این در حالی است که تولید یک آلبوم موسیقی در نتیجه فعالیت سالانه این پدیده ها از جمله برنامه هایی است که ما برای این عزیزان طراحی کرده و آن برای اولین بار اجرا خواهیم کرد.
* با توجه به اینکه در سال پایانی فعالیت دولت یازدهم هستیم و البته پیشینه های منفی که از چنین کارهای در ذهن اهالی رسانه و منتقدان در ناتمام ماندن کارها مانده، می توانیم به تثبیت و استمرار چنین طرحی امیدوار باشیم؟
جمالی: من اینطور فکر نمی کنم. زیرا بن مایه این جشنواره به قدری قوی شده که نمی توان به این راحتی ها آن را تغییر داد. به هر ترتیب نگهداری چنین فضایی سختی های خاص خود را دارد کما اینکه ممکن است در این بخش برخی از دوستان نیز مخالفت هایی داشته باشند اما بنده تجربه چنین فضایی را هم دارم. به عنوان نمونه چندی پیش بنده برای تاسیس رشته موسیقی در دانشگاه به یکی از شهرها سفر کردم. بالاترین مقامات سیاسی آن شهر چون اطلاعات کافی از ماجرا نداشتند مخالفت هایی می کردند، اما بعضی ها هستند که می دانند و مخالفت می کنند و تکلیف هم با این گونه افراد مشخص است. اما جالب است بدانید وقتی بنده با همین دوستان مخالف که اطلاعات چندانی از کم و کیف ماجرا نداشتند مشورت کرده و اطلاعات درستی به آنها می دادم می توانستم فضا را مدیریت کنم. به هر حال بنده معتقدم با در نظر گرفتن موضوعی که شما به آن اشاره کردید برای سال آینده مشکل خاصی وجود ندارد. مگر اینکه در حوزه سیاست یک دفعه اتفاقی برای موسیقی کشور بیفتد که اصلا در حوزه کاری ما نیست اما ما با امیدواری کارها را به جلو هدایت می کنیم و امیدواریم نتایج خوبی هم داشته باشد چون پشت ما به اهالی موسیقی گرم است.
ترابی: من برای ثبت در تاریخ هم بگویم که دور جدید این جشنواره در دوره پایانی دولت دهم یعنی زمان حضور آقای حمید شاه آبادی در کسوت معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز شد که بعد از تشکیل دولت یازدهم نیز با توجه به حضور آقای مرادخانی در کسوت معاونت هنری وزارت ارشاد و اینکه ایشان طی زمان حضورش در مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از بنیانگذاران جشنواره موسیقی جوان بود کارها ادامه پیدا کرد و ما شاهد استمرار قابل توجهی بودیم که جا دارد از همه بانیان این رویداد موسیقایی تقدیر کنم.
ادامه دارد...
نظر شما